Célestin Freinet – Proefondervindelijk Verkennen
Je zou denken dat het niet altijd even praktisch of haalbaar is, in grote klassen of bij specifieke (beroeps)opleidingen. Freinet werkte dan misschien in een klein schooltje, maar hij dacht dat het ook voor grotere opleidingen en allerlei type onderwijs geschikt was. Het was namelijk het onovertroffen natuurlijke leren. Hij ziet in diverse van zijn ‘vrije tekst experimenten’, gecombineerd met zijn bekende schooldrukkerij, het succes van de natuurlijke methode zoals boven beschreven. Het gaat (aldus freinet.nl) om de ervaring van de kinderen, in grote mate van zelfbeheer en zonder methodeboekjes, die wordt verdiept door de leraar en gericht is op het leren van anderen, volwassenen, andere culturen, enz. Daarnaast komt hij in deze tekst tot een heuse intelligentieschaal om het proefondervindelijk verkennen te systematiseren. Dat is dus de kern van Freinets onderwijsopvatting. Hij schreef het helemaal aan het einde van zijn leven (en het is nooit gepubliceerd), terugblikkend op al zijn onderwijservaringen. Freinet vond het onderwijskundig, maar ook persoonlijk en sociaal gezien aan ons om er ons voordeel ermee te doen op alle vlakken. Zijn laatste woorden luiden dan ook: ‘A vous de la mériter‘. Het is een kwestie van beginnen en ervaren wat het oplevert. Om het als filosofisch uitgangspunt op waarde te kunnen schatten, kunnen we Freinet heel letterlijk nemen als hij ons vraagt zijn theorie ‘objectief, wetenschappelijk en menselijk‘ te benaderen. Juist met het menselijke, wetenschappelijke en objectieve valt dit ‘proefondervindelijk verkennen’ namelijk samen.
Het is alsof Freinet ons herinnert aan een heel eenvoudige, voor iedere toegankelijk en compleet natuurlijke basis waar leren, onderwijs, wetenschap, objectiviteit en menselijkheid in essentie samenvallen. Dit is waar we vanuit moeten werken, wat we moeten laten zien. Het doet erg denken aan wat Rancière opmerkt omtrent een meer politieke opvatting van emancipatie: het gaat ook Freinet ‘slechts’ om het verifiëren, het steeds weer laten ontstaan, de ruimte geven: “leven is in beweging, is dynamisch en varieert per omgeving, per kind, per onderwijzer. En niets is zo dodelijk als verschoolsing.” (boek ‘de vrije tekst’). Je kan je natuurlijk wel afvragen: is een dergelijke opvatting van ‘natuurlijk’, ‘universeel’, ‘objectief’ enzovoorts niet zelf al problematisch? Loopt hij niet het risico om een filosofie aan het ontwikkelen die zich buiten elke vorm van kritiek wenst te plaatsen (want elke tegenwerping is onnatuurlijk?). Maar goed: de uiteindelijke vraag zou misschien ook hier weer zijn of filosoferen niet zelf een vorm van proefondervindelijk verkennen is? En jawel, deze onbeslisbaarheid maakt waarschijnlijk Freinets denken juist zo productief. Deze boekbespreking is geplaatst binnen de volgende categorieen: 1966, 2011, Autodidact, Cultuur, Ervaring, Experiment, Leertheorie, Methoden, Onderwijspraktijk, Rancière |